Poszukując informacji na temat uprawy i pielęgnacji roślin, z pewnością natkniesz się na tajemniczy skrót – pH – występujący najczęściej w sąsiedztwie kilku cyfr. Jest to nic innego jak wartość określająca odczyn chemiczny podłoża. Tajemnicze cyfry z kolei oznaczają stopień w skali od zakwaszenia do zasadowości. Jaka powinna być optymalna gleba w ogrodzie? Jak sprawdzić i jak poprawnie odczytać wartość pH, czyli odczyn podłoża? Dlaczego to w ogóle istotne?
Odczyn pH – dlaczego warto poznać jego wartość?
Ten niepozorny symbol ma w ogrodnictwie bardzo duże znaczenie. Pozwala zorientować się, jaki odczyn ma gleba, dzięki czemu uprawa roślin jest efektywniejsza. Co ważne, odczyn gleby możemy w łatwy sposób sprawdzić samodzielnie, a najlepiej zrobić to już na etapie planowania i aranżacji ogrodu. Kolejną kwestią jest fakt, że odczyn jest wartością zmienną i to, że w momencie pomiaru podłoże ma określone pH, nie znaczy, że takie już pozostanie. Na zmiany wpływa mnóstwo czynników, dlatego zaleca się regularną kontrolę gleby, by w razie potrzeby można było odpowiednio zareagować i przywrócić pH preferowane przez uprawiany gatunek roślin. Współczynnik pH podłoża jest niezwykle istotny dla rozwoju roślin. Dlaczego? To właśnie odczyn ma największy wpływ na zdolność pobierania składników odżywczych przez rośliny. Jeśli jest za wysoki (zasadowy), pierwiastki takie jak fosfor, żelazo, czy mangan, zamieniają się w formę, która nie będzie dostępna dla roślin (uwsteczniają się). Dodatkowo, w podłożu o wysokim odczynie pH materia organiczna znajdująca się w podłożu rozkłada się zdecydowanie szybciej. Z kolei skrajnie niski poziom pH (podłoże kwaśne) powoduje niekorzystne zmiany struktury gleby, zanikają pożyteczne bakterie glebowe oraz zwiększa się ryzyko rozwoju pleśni. Aby łatwiej było sklasyfikować podłoże, powstała skala określająca typ gleby w zależności od wysokości pH. Jest to odpowiednio:
- gleba kwaśna – odczyn pH 3,5 - 5,5
- gleba lekko kwaśna – odczyn 5,5 - 6,5
- gleba obojętna – odczyn 6,5 - 7,0
- gleba zasadowa – odczyn pH powyżej 7,0
Photo by Alicia Jo McMahan from FreeImages
Jaka powinna być gleba w ogrodzie?
Na to pytanie nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od tego, jakie gatunki roślin planujesz uprawiać. Przyjmuje się, że najbardziej uniwersalna jest gleba o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym. Właśnie takie podłoże jest tolerowane przez przeważającą część roślin. Bywa jednak i tak, że niektóre gatunki preferują typowo kwaśne podłoże, o niskim pH, z kolei inne lepiej czują się w podłożu zasadowym. Rośliny kwasolubne to przede wszystkim iglaki, wrzosy, różaneczniki, magnolie, azalie i hortensje. Te ostatnie są jednocześnie doskonałym miernikiem kwasowości podłoża! Czy wiesz, że hortensja zmienia wybarwienie kwiatów pod wpływem pH gleby, a im jest ono kwaśniejsze, tym kwiaty są bardziej niebieskie? Z roślin użytkowych, wśród gatunków preferujących wyjątkowo kwaśne podłoże wymienić należy borówkę amerykańską i żurawinę. Rośliny zasadolubne to między innymi lilak i czarny bez, jaśminowiec, budleja Dawida, berberys, bukszpan, dereń, lawenda, goździki. W podłożu zasadowym świetnie poradzą sobie niemal wszystkie gatunki roślin skalnych, niektóre z drzew iglastych (sosna czarna oraz świerk serbski), a także część gatunków drzew liściastych (jesion, głóg, buk pospolity) oraz owocowych (grusza, jabłoń i śliwa).
Czy można zmienić odczyn pH gleby?
Odczyn podłoża uwarunkowany jest wieloma czynnikami, dlatego całkowita zmiana po pierwsze – nie jest możliwa, a po drugie – nie jest również wskazana, ponieważ po pewnym czasie i tak wróci do naturalnego stanu. Jeśli natomiast Twoim celem jest niewielka korekta pH gleby, jak najbardziej możesz się o nią pokusić. W celu zakwaszenia gleby dodaje się do niej kwaśny torf, najczęściej mieszając z podłożem w proporcji 1:1. Rośliny, które preferują bardzo kwaśne podłoże, w przedziale pH 3,5-4,5 możesz zasadzić w torfowym podłożu bez dodatków innego rodzaju gleby. Inną metodą na lekkie zakwaszenie podłoża, jest dodanie nawozów siarkowych. Do odkwaszenia (czyli do uzyskania podłoża zasadowego) służą nawozy wapniowe, takie jak dolomit lub kreda, a proporcje określamy na podstawie istniejącego pH oraz rodzaju gleby. Aby mieć pewność, że dobrany nawóz jest odpowiedni, a dawka optymalna, należy zapoznać się ze wszystkimi informacjami od producenta. Zalecana jest ostrożność, ponieważ nadmiar produktu może finalnie przynieść więcej szkody, niż jego niedomiar. Po wapnowaniu koniecznie trzeba wstrzymać się na ok. 2-3 tygodnie zarówno z nawożeniem innymi środkami, jak i z sadzeniem roślin.
Photo: Karolina Grabowska on kaboompics
Jak sprawdzić odczyn pH gleby
Przed podjęciem jakichkolwiek kroków mających na celu zmianę odczynu gleby w ogrodzie, należy sprawdzić rzeczywistą wartość pH. Można to zrobić na kilka, mniej lub bardziej domowych, sposobów. Pomocne w tym celu będą:
- kwasomierz glebowy,
- papierki lakmusowe do gleby,
- elektroniczne przyrządy,
- obserwacja chwastów – pojawienie się konkretnych gatunków pomoże określić, jakie podłoże masz w swoim ogrodzie,
- soda lub ocet – do pojemnika wsyp próbkę ziemi i zalej wodą destylowaną. Na wierzchu powstałej mieszanki umieść sodę lub ocet. Spienienie się roztworu oznacza, że masz do czynienia z glebą kwaśną, jeśli natomiast zauważysz małe bąbelki – podłoże jest zasadowe.
Pobieranie próbki do badania odczynu pH
Precyzyjne badanie poziomu pH musi opierać się na próbkach pobranych z różnych części ogrodu, ponieważ uzyskany wynik będzie najbardziej miarodajny. Zaleca się również pobranie materiału do badania z głębokości ok. 15 cm. Poszczególne próbki należy ze sobą wymieszać, a następnie poddać analizie przy użyciu wybranej metody. Badanie odczynu pH można także przeprowadzić w specjalistycznym laboratorium. Wynik co prawda będzie bardzo precyzyjny, jednak ta metoda jest również znacznie bardziej kosztowna. Biorąc pod uwagę fakt, że od czasu do czasu należy ponawiać pomiar, znacznie wygodniejszym rozwiązaniem będą urządzenia dostępne w sklepach ogrodniczych.